انسان در مسیر زندگی دنیایی خویش، لحظاتی شیرین و به یاد ماندنی را تجربه می کند که شیرینی آن، همیشه در کام وجودش ماندگار است. از بین تمام این لحظات، شیرین ترین لحظات عمر یک مؤمن واقعی، لحظاتی است که با خدای بی نیاز به خلوت نشسته و به راز و نیاز و عبادت با حضرت حق می پردازد.

البته این شیرینی را، انسانی می تواند احساس کند که طعم ایمان واقعی را از عمق جانش چشیده باشد. چنین کسی هرگز حاضر نیست که این لحظه ی زیبا و دلربا را با تمام دنیا و آنچه در آن است معاوضه نماید.

او در حال عبادت و نماز که زیباترین مصداق عبادت است، به معشوق واقعی خویش دست یافته و از خلوت با او به چنان لذّتی دست یافته که در کل این عالم، برای آن مانندی نمی بیند، و لذا به هیچ قیمتی حاضر نیست آن را از دست بدهد.

در میان عبادات، هیچ عبادتی به مانند نماز، نمی تواند قلب کوچک آدمی را به دریای بی کران رحمت الهی وصل نماید، و روح انسان را از سرچشمه ی فیوضات بی انتهای خداوند بی همتا، سیراب نماید.

لحظه ی نماز، باشکوه ترین لحظه ی ارتباط انسان سراپا نیاز به وجود مطلق بی نیاز است. در حقیقت آن لحظه ی نورانی، فرصتی است طلایی که خداوند مهربان، بر ما منّت نهاده و از سر لطف و محبّتی که به بندگانش دارد، آن را در اختیار ما قرار داده، تا در آن فرصت زیبا، بتوانیم، قلب و جان خود را از عالم طبیعت و خاک، جدا نموده و روحمان را به عالم بالا پرواز داده و در سایه ی این پرواز ملکوتی، به جان خود صفا و جلاء بخشیم.

سرور عالم، پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در کلامی زیبا، نماز را به سر انسان تشبیه نموده و می فرماید: «مَوضعُ الصَلاةِ مِن الدینِ کَمَوضعِ الرأسِ مِنَ الجَسَد»1 ؛ جایگاه نماز در دین، همانند جایگاه سر در بدن است.

این تشبیه زیبا، در کلام نورانی حضرت بدین خاطر است که، در بدن آدمی هر عضوی از اعضاء بدن به نوبه ی خود، وظیفه ای مهمّ را عهده دار هستند، ولی در این میان نقش سر، از همه مهمّتر است، زیرا مغز که فرمانده ی بدن بوده و تصمیم گیری ها در آن انجام می گیرد، در سر انسان قرار گرفته است.

بنابراین به یقین می توان گفت: بدن منهای سر، موجود بی خاصیتی است که فاقد هرگونه ارزش است، در ساختمان دین ما نیز، نماز همانند سر در بدن آدمی است، که اگر نباشد، پایه ی ساختمان دین ما، سست شده و از ارزش ساقط می شود.

در زندگی دنیا، اوج محبت و علاقه و دلدادگی یک شخص نسبت به دیگری را، در محبت مادر، نسبت به فرزندش می بینیم. مادر اگر بخواهد نهایت علاقه خود به فرزندش را ابراز نماید، با دریایی از احساس به فرزندش می گوید: فرزندم تو، تو نور چشم منی.

پیامبر عزیز اسلام(صلی الله علیه و آله) نیز وقتی می خواهد، نور چشم خود را معرفی نماید، با قلبی سرشار از ایمان و دلی لبریز از احساس می فرماید: «جُعِلَ قُرّةُ عینی فی الصَّلاةِ»¹ خداوند، نور چشم من را در نماز قرار داده است.

این سخن لطیف و زیبا از سرور عالم، حاکی از وجود نور معنوی فراوان در این فریضه ی مهمّ الهی است. در حقیقت می توان گفت: نماز، چون خورشیدی است فروزان که با نور معنوی خود، آسمان وجودمان را نورانی کرده و به مملکت درون ما صفا و جلاء بخشیده است.

کلام نورانی خداوند یکتا در قرآن مجید و کلمات گهر بار معصومین(صلوات الله علیهم اجمعین) بیانگر آن است که نماز، دارویی معجزه آسا جهت التیام دردهای بی درمان روحی و روانی است. ولی با کمال تأسف باید گفت: که گاه می شود همین نماز نه تنها به ما آرامش نمی بخشد، بلکه چه بسا از ما سلب آرامش نموده و با شعله ورتر کردن آتش درون، خاطر ما را آزرده می نماید!

این آزردگی خاطر بدین جهت است که: ما به هنگام نماز، می خواهیم، نمازی عاشقانه و جانانه به درگاه خداوند بی نیاز تقدیم نماییم، نمازی که در آن حلقه ی جان خود را به دریای محبّت الهی پیوند زده و با دلی لبریز از شور و اشتیاق در پیشگاه خداوند بی همتا، حاضر شویم. ولی با آه و حسرتی برخاسته از جان، باید گفت که: در این لحظه با شکوه، با غول هولناکی به نام حواس پرتی روبرو هستیم. برای مؤمن، حواس پرتی، چون سوهانی است که روح و جان او را می خراشد و فکر و خیالش را آشفته می سازد.

در واقع، نماز، چون غنچه ای است زیبا، که در انتظار شکفتن است و اگر قرار است که گل کند و با عطر دلربای خود، فضای روح ما را خوشبو کند، باید موانعی که سر راه آن سبز شده اند، شناسایی و برداشته شوند.

ما در این نوشتار برآنیم که، به بیان مهمترین عوامل حواس پرتی در نماز بپردازیم تا با شناختن این عوامل، بتوانیم کمر همت را بسته و با تمام قوا، به جنگ این عوامل مخرب که چهره ی زیبای نماز را در نظر ما، مخدوش و زشت نموده است، برویم.

1-لباس نماز گذار:

شرایط لباس نماز گذار :پاک باشد ،غصبی نباشد،از اجزای مردار نباشد ،از اجزای حیوان حرام گوشت نباشد ،طلا بافت نباشد ،از ابریشم خالص نباشد .دو شرط آخر اختصاص به لباس مردان دارد.

2-مکان:

مباح باشد ،بی حرکت باشد،جایی نباشد که اطمینان دارد نمی تواند نماز را در آن جا تمام کند ،جایی نباشد که توقف در آن حرام است ،جایی نباشد که ایستادن و نشستن در آن حرام است ،جایی نباشد که که نتواند در آن واجبات را انجام دهد ،جلوتر از قبر پیغمبر و امام (ع)نباشد ،محل سجده ی نماز گذار پاک باشد ،موجب نجاست لباس و بدن نماز گذار نشود.مکان مرد بر زن مقدم باشد ،مسطح باشد.

۳-قبله

در این جا یعنی خانه کعبه که در مکه معظمه است.در نماز باید صورت و سینه و شکم و جلوی پاها رو به قبله باشد و در موقع ایستادن لازم نیست نوک انگشتان پا هم رو به قبله باشد گر چه موافق احتیاط است.

نماز بهترین اعمال دینی است که اگر قبول درگاه خداوند عالم شود و عبادت های دیگر هم قبول می شود و اگر پذیرفته نشود و اعمال دیگر هم قبول نمی شود  و همان طور که اگر انسان شبانه روزی پنج نوبت در نهر آبی شست و شو کند چرک در بدنش نمی ماند ،نماز های پنج گانه هم انسان را از گناهان پاک می کند .

سزاوار است که انسان نماز را در اول وقت بخواند و کسی که نماز را سبک و پست شمارد مانند کسی است که نماز نمی خواند .

پس انسان باید مواظب باشد که به عجله و شتاب زدگی نماز نخواند و در حال نماز به یاد خدا و با خضوع و خشوع و وقار باشد و متوجه باشد که با چه کسی سخن می گوید.هم چنین سزاوار است کارهایی را که ثواب نماز را کم می کند بجا نیاورد.

منبع: رساله توضیح المسائل آیت الله سیستانی

از جمله‌ نماز این‌ بهترین‌ نردبان‌قرب‌ الهی‌، چشمه‌ جوشان‌ خیر و برکت‌، شست‌وشو دهنده‌ روح‌ انسانی‌ وبرترین‌ شعار همه‌ انبیاء الهی‌ حدوداً 150 آیه‌ شریفه‌ و بیش‌ از 200حدیث‌ در احادیث‌ ائمه‌ را بخود اختصاص‌ داده‌ و از این‌ آیات‌ تقریباًبیش‌ از 84 آیه‌ با لفظ‌ صلاة‌ و مشتقات‌ آن‌ گاهی‌ به‌صورت‌ اخباری‌ وانشایی‌ یقیمون‌ الصلاة‌ و یؤتون‌ الزکاة‌ و هم‌ راکعون‌ (4) بیانگر عظمت‌ وابهت‌ این‌ بزرگترین‌ شعائر اسلام‌ بلکه‌ شعار همه‌ ادیان‌ است۰ نماز لفظ وواژهاي است كه در متون ديني ما بعنوان «صلاة» از آن ياد شده و داراي معانيمتعدّدي بوده كه يكي از آن معاني، همين عمل مخصوصي است كه به نام «نماز» در دين اسلام تشريع شده است. اين لفظ در برخي از آيات به معناي سلام و تحيتآمده است۰ به نظر ميرسد تا وقتي كه مطالب و مسائل مزبور روشن نشود وجايگاه خود را پيدا نكنند فوايد و آثار اين امر عبادي يعني نماز در زندگيجوانان در پردهاي از ابهام خواهد ماند و قطعاً موضوع مورد بحث، موضع وجايگاه حقيقي خود را پيدا نكند. لذا به همين خاطر ابتدا به مطالب مزبورپرداخته، سپس ارتباط نماز با تعديل و تكامل شخصيتي و ايفاي نقش آن در زندگيفردي و اجتماعي جوانان را بيان خواهيم كرد. آري اگر انسان احساس عطش وگرسنگي ميكند بايد آب و طعامي باشد تا رفع تشنگي و گرسنگي نمايد. حال بايدديد كه چه عواملي اضطراب او را رفع ميكنند و چه دارويي براي او شفا بخش استو كدام طبيب به درد او عالم ميباشد؟ ترديدي نيست كه روح و حقيقت تعاليمدين به نيازهاي روحي و گرايشات غريزي و فطري او برگشت ميكند و با جزم ويقين ميتوان گفت كه هيچ يك از دستورات دين بيارتباط با تكامل انساني اونيست. «جان و جوهر پاسخ اسلامي به دنياي متجدد در جهات ديني و معنوي و فكريزندگي بشر نهفته است. همين جهات است كه كردار بشر و نحوه تلقي او را ازجهان پيرامون رقم ميزند. مهمترين پاسخ يك جوان مسلمان و مهمترين گامي كهبايد او پيش از هر چيز بردارد اين است كه قوت ايمان خود را حفظ كند واعتمادش را به صدق و اعتبار وحي اسلامي از دست ندهد. راستي چرا در مياننوجوانان و جوانان برخي آنچنان كه بايد، به نماز اهميت نميدهند و يا اينكهچرا بعضي از آنان ارتباط چنداني با نماز ندارند و يا عدهاي از نوجوانان وجوانان در حاليكه از خانواده مذهبي و مسلمان هستند نماز نميخوانند؟ اينسئوالي است كه ما بدنبال علل و عوامل و پاسخ صحيح آن بوده نخست سعي داريمكه عوامل آن را شناسايي نموده سپس راه حلها را ارائه دهيم.  بعد از بيانعلل و عوامل به پاسخ و راه حل هر يك از موارد مذكور ميپردازيم تا شايدبتوانيم با ارائه آن گام مثبتي براي اين قشر عزيز كه اكثريت جمعيت جامعهاسلامي و ديني ما را تشكيل ميدهند برداشته و اندكي از مشكلات ديني و مذهبيآنها را رفع كرده باشيم.

·      رابطه نماز و اخلاقنماز از يك‏سو عامل تزكيه و تهذيب و دستيابى به روح تقوا و فضايل اخلاقىاست و از سوى ديگر تأثير و قبول واقعى نماز منوط به تقوا مى‏باشد و تقوامكمل تأثير نماز است. بدين‏سان «نماز و تقوا» داراى ارتباطى تنگاتنگ وتأثيرى متقابل‏اند 1امام صادق(ع) نقش نماز در پيش‏گيرى از گناه را اين‏گونه بيان مى‏فرمايد: نماز مانع بازدارنده‏اى است كه خداوند در زمين برقرار ساخته است و هركسمى‏خواهد بداند چه مقدار از منفعت نماز بهره‏مند است، بنگرد كه آيا نماز اورا از اعمال زشت و منكر بازمى‏دارد يا نه؟ پس به همان مقدار كه دامن ازگناه برچيد، از نماز، بهره برده است: «اِعْلَمْ أَنّ الصَّلوةَ حُجْزَةُاللَّهِ فِى الْأَرْضِ فَمَنْ اَحَبَّاَنْ يَعْلَمَ مايُدْرِكُ مِنْ نَفْعِ صَلواتِهِ فَلْيَنْظُرْ فَاِنْكانَتْ صَلوتُهُ حَجَزَتْهُ عَنِ الفَواحِشِ وَ المُنكَرِ فَاِنَّمااَدْرَكَ مِنْ نَفْعِها بِقَدْرِ مَا احَتَجَزَ.» 2البته تأثير نماز بر نمازگزاران از لحاظ حالات و مراتب توجه و خلوص و تقوا وذكر قلبى و شرايط ديگر آن‏ها يكسان نيست، اما در هرحال آن‏كس كه نمازبگذارد از خصلت بازدارندگى آن، دير يا زود، كم و بيش، بى‏بهره نخواهد ماند ولذا در هر شرايطى در امر نماز نبايد قصور و كاهلى ورزيد و يا از تأثير آننوميد شد كه قصور در امر نماز موجب كفر و عصيان و ديگر پليدى‏ها است. در روايات آمده: «جوانى از انصار پشت سر پيامبر(ص) نماز مى‏خواند و در عينحال به اعمال زشت دست مى‏زد، درباره آن جوان با پيامبر صحبت شد، حضرتفرمود: بالاخره روزى نمازش او را باز خواهد داشت.» در روايت ديگر است كه خدمت پيامبر عرض كردند: فلان كس روزها نماز مى‏خواند وشب‏ها دزدى مى‏كند، حضرت فرمود: «بالاخره روزى نماز او را از گناه رادعمى‏شود: «اِنَّ صَلواتَهُ لَتَرْدَعُهُ يَوْماً ما». 3حضرت امام نقش عبادت در تزكيه نفس و تأثير متقابل درون و برون انسان بريكديگر را اين‏گونه بيان مى‏كنند: «يكى از فوايدِ مهم عبادت كه عقل و نقل بر آن اتفاق دارند و بايد آن را يكىاز اسرار عبادت به شمار آورد آن است كه از هر عبادتى در قلب اثرى حاصل شودكه از آن در روايات به زيادت يا توسعه «نكته بيضاء» تعبير شده است. و ببايد دانست كه مابين ظاهر و باطن و سر و علن انسانى يك ارتباط و علاقهطبيعى است كه آثار هريك و افعال و حركات هريك را در ديگرى سرايتى عظيم وتأثيرى غريب است و اين مطلب علاوه بر آن‏كه برهانى است، وجدان و عيان همشاهد بر آن است. چنان‏چه حالات صحت و مرض بدن و عوارض مزاجيه و حالاتداخليه و خارجيه بدن بر روح و باطن مؤثر است و به عكس حالات خلقيه و روحيه وملكات نفسانيه در حركات و سكنات و افعال بدنيه طبعاً و من غيررويّة مؤثراست.» 4

·                1- همان، خطبه 199 به ويژگى‏هاى آب گرم و خصوصيات چشمه توجه شود.

·      2- البته اين ارتباط و تأثير متقابل را در كل برنامه‏هاى عبادى و تربيتى و اجتماعى و... اسلام مى‏توان به نحوى مشاهده كرد.

·                3-بحارالانوار، ج 78، ص 199.

·                4- بحارالانوار، ج 82، ص 198.

1 ـ امام جواد عليه السّلام :

هرگاه پيامبر صلّى الله عليه و آله از نمازش فارغ مى شد مى گفت: خدايا، آنچه را كرده و مى كنم، نهان و آشكار كرده ام، اسراف بر خود را و آنچه را كه تو بهتر از من مى دانى، بر من بيامرز. خدايا تو پيش از همه و پس از همه هستى، جز تو خدايى نيست . به داناييت بر نهان و به تواناييت بر همه خلقت سوگند، تا آنگاه كه زندگى را برايم بهتر مى دانى، مرا زنده نگاه دار و آنگاه كه مرگ را برايم بهتر مى دانى، مرا بميران . خدايا ، همانا من بيم از تو را در نهان و آشكار ، سخن حق را در خشم و خشنودى و ميانه روى را در تنگدستى و توانگرى، از تو مى خواهم. نعمتى تمام ناشدنى و روشنى چشمى ناگسستنى را از تو مى خواهم . خشنودى به حكم تو، مرگى مبارك پس از زندگى و زندگانى آرام پس از مرگ، لذت نگاه به تو و شوق ديدارت و ملاقات تو بى رنجى گزنده و فتنه اى گمراه كننده را، از تو مى خواهم. خدايا ، ما را به زينت ايمان، مزيّن كن و راهنما و رهيافته قرار ده. خدايا ، ما را در ميان آنان كه ره نمودى، ره بنما . خدايا ، همانا من اراده قوى بر يافتن راه راست و و پايدارى در كار و استوارى در راه حق را از تو مى خواهم. سپاسگزارى نعمتت را، سلامتى كامل و اداى حقت را مى خواهم. اى پروردگار من ، دلى پيراسته و زبانى راستگو از تو مى خواهم. از آنچه كه مى دانى آمرزش مى طلبم و نيكوترين آنچه كه مى دانى از تو مى خواهم و از بدى آنچه مى دانى به تو پناه مى برم ، كه تو مى دانى و ما نمى دانيم و تو به نهانها بسيار دانايى[1].

 گاه دیده می‌شود که خودمان یا دیگران سر مسأله نمازمشکل پیدا می‌کنیم و انگار خواندن نماز برایمان همچون یک کوه سنگین می‌شود .

به راستی چرا این اتفاق در زندگی می‌افتد ؟

کارهای نیک، جای نماز را نمی‌گیردبعضی از افراد خیال می‌کنند یکی دو تا کار خوب انجام می‌دهند ، می‌تواند کارهای دیگرشان را جبران کند .

فردی قمه می‌زند،شب تا صبح سینه می‌زند اما نماز صبحش قضا می‌شود فکر می‌کند همان کارهای دیشبش بس است و جبران نماز قضا شده‌اش را می‌کند .

برترین عمل

از منظر امام رضا(علیه السلام) هیچ عملی برتر و ارزشمندتر از نماز نیست، چرا که بهترین و میانبرترین راه برای رسیدن به قرب الهی است.

امام رضا(علیه السلام) همواره می‏فرمودند:

«الصّلاة قربان کل تقیٍّ؛ نماز هر انسان پارسائی را به خداوند نزدیک می‏کند.» (من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 210)

به همین جهت آن حضرت به ابراهیم بن موسی فرمودند: «لاتۆخرنّ الصّلوة عن اوّل وقتها الی آخر وقتها من غیر علّةٍ علیک، ابدأ باوّل الوقت؛ انجام نماز را بدون علت از اول وقت آن تأخیر نینداز، همیشه در اول وقت آن شروع کن!»(بحارالانوار، ج 49، ص 49)

امام هشتم (علیه السلام) خود نیز چنین بود و به هیچ قیمتی فضیلت نماز اول وقت را از دست نمی‏داد حتی در مهمترین جلسات سیاسی و علمی امام به نماز اول وقت اهمیت می‏داد. روایت زیر نشانگر این واقعیت است:

به دستور مأمون، علمای برجسته از فرقه‏های گوناگون در مجالس مناظره حاضر می‏شدند و امام رضا (علیه السلام) با آن‏ها مناظره و بحث می‏کرد.

در یکی از مجالس «عمران صابی» که از دانشمندان بزرگ بود، در مجلس حاضر شد و درباره توحید با امام رضا (علیه السلام) وارد گفتگو گردید در آن جلسه امام سۆالهای او را با حوصله، متانت، استدلالهای قطعی و روشن پاسخ داده و او را به سوی توحید متمایل کرده بود هنگامی که بحث و مناظره به اوج خود رسید و چیزی به تحول درونی آن دانشمند زبردست صابئین ]صابئین گروهی هستند که خود را پیرو حضرت یحیی می‏دانند و به دو دسته موحد و مشرک تقسیم شده‏اند گروهی از آنان ستاره پرست هستند. مرکز آنان قبلا شهر حرّان عراق بود ولی امروزه در اهواز و بعضی مناطق دیگر به سر می‏برند. آنها طبق باورهای خود در کنار نهرهای بزرگ زندگی می‏کنند.[ نمانده بود حضرت رضا (علیه السلام) احساس کرد وقت اذان ظهر و هنگام نماز است. بنابراین به مأمون فرمودند: «الصّلاة قد حضرت؛ وقت نماز فرا رسید.»

عمران صابی که به حقایقی دست یافته و از دریای دانش سرشار امام هشتم (علیه السلام) بهره‏هائی برده بود با التماس گفت: «یا سیّدی! لاتقطع علیّ مسألتی فقد رقّ قلبی؛ آقای من! گفتگو و پاسخهای خویش را قطع نکن دل من آماده پذیرش سخنان شما است. امّا امام رضا (علیه السلام) تحت تأثیر سخنان عاطفی و احساس برانگیز او قرار نگرفته و فرمودند: عیبی ندارد نماز را می‏خوانیم و دوباره به گفتگو ادامه خواهیم داد.

در این حال امام و همراهان به اقامه نماز مشغول شدند حضرت بعد از اقامه نماز دوباره به گفتگو ادامه داده و پاسخ‏های روشنگرانه خویش را ارائه نمود. (توحید صدوق، ص 434؛ حیاة الامام رضا(علیه السلام)، ج 1، ص110)

با توجه به این روایت که در کتابهای معتبر روائی و تاریخی آمده است برای اقامه نماز در اول وقت هیچگونه عذری برای افراد عادی و مسئولین حکومت اسلامی باقی نمی‏ماند و پیروان آن حضرت نباید از این حقیقت چشم پوشی کرده و به بهانه‏های مختلف آنرا سهل بشمارند.