·      رابطه نماز و اخلاقنماز از يك‏سو عامل تزكيه و تهذيب و دستيابى به روح تقوا و فضايل اخلاقىاست و از سوى ديگر تأثير و قبول واقعى نماز منوط به تقوا مى‏باشد و تقوامكمل تأثير نماز است. بدين‏سان «نماز و تقوا» داراى ارتباطى تنگاتنگ وتأثيرى متقابل‏اند 1امام صادق(ع) نقش نماز در پيش‏گيرى از گناه را اين‏گونه بيان مى‏فرمايد: نماز مانع بازدارنده‏اى است كه خداوند در زمين برقرار ساخته است و هركسمى‏خواهد بداند چه مقدار از منفعت نماز بهره‏مند است، بنگرد كه آيا نماز اورا از اعمال زشت و منكر بازمى‏دارد يا نه؟ پس به همان مقدار كه دامن ازگناه برچيد، از نماز، بهره برده است: «اِعْلَمْ أَنّ الصَّلوةَ حُجْزَةُاللَّهِ فِى الْأَرْضِ فَمَنْ اَحَبَّاَنْ يَعْلَمَ مايُدْرِكُ مِنْ نَفْعِ صَلواتِهِ فَلْيَنْظُرْ فَاِنْكانَتْ صَلوتُهُ حَجَزَتْهُ عَنِ الفَواحِشِ وَ المُنكَرِ فَاِنَّمااَدْرَكَ مِنْ نَفْعِها بِقَدْرِ مَا احَتَجَزَ.» 2البته تأثير نماز بر نمازگزاران از لحاظ حالات و مراتب توجه و خلوص و تقوا وذكر قلبى و شرايط ديگر آن‏ها يكسان نيست، اما در هرحال آن‏كس كه نمازبگذارد از خصلت بازدارندگى آن، دير يا زود، كم و بيش، بى‏بهره نخواهد ماند ولذا در هر شرايطى در امر نماز نبايد قصور و كاهلى ورزيد و يا از تأثير آننوميد شد كه قصور در امر نماز موجب كفر و عصيان و ديگر پليدى‏ها است. در روايات آمده: «جوانى از انصار پشت سر پيامبر(ص) نماز مى‏خواند و در عينحال به اعمال زشت دست مى‏زد، درباره آن جوان با پيامبر صحبت شد، حضرتفرمود: بالاخره روزى نمازش او را باز خواهد داشت.» در روايت ديگر است كه خدمت پيامبر عرض كردند: فلان كس روزها نماز مى‏خواند وشب‏ها دزدى مى‏كند، حضرت فرمود: «بالاخره روزى نماز او را از گناه رادعمى‏شود: «اِنَّ صَلواتَهُ لَتَرْدَعُهُ يَوْماً ما». 3حضرت امام نقش عبادت در تزكيه نفس و تأثير متقابل درون و برون انسان بريكديگر را اين‏گونه بيان مى‏كنند: «يكى از فوايدِ مهم عبادت كه عقل و نقل بر آن اتفاق دارند و بايد آن را يكىاز اسرار عبادت به شمار آورد آن است كه از هر عبادتى در قلب اثرى حاصل شودكه از آن در روايات به زيادت يا توسعه «نكته بيضاء» تعبير شده است. و ببايد دانست كه مابين ظاهر و باطن و سر و علن انسانى يك ارتباط و علاقهطبيعى است كه آثار هريك و افعال و حركات هريك را در ديگرى سرايتى عظيم وتأثيرى غريب است و اين مطلب علاوه بر آن‏كه برهانى است، وجدان و عيان همشاهد بر آن است. چنان‏چه حالات صحت و مرض بدن و عوارض مزاجيه و حالاتداخليه و خارجيه بدن بر روح و باطن مؤثر است و به عكس حالات خلقيه و روحيه وملكات نفسانيه در حركات و سكنات و افعال بدنيه طبعاً و من غيررويّة مؤثراست.» 4

·                1- همان، خطبه 199 به ويژگى‏هاى آب گرم و خصوصيات چشمه توجه شود.

·      2- البته اين ارتباط و تأثير متقابل را در كل برنامه‏هاى عبادى و تربيتى و اجتماعى و... اسلام مى‏توان به نحوى مشاهده كرد.

·                3-بحارالانوار، ج 78، ص 199.

·                4- بحارالانوار، ج 82، ص 198.